Uğur Böceği Neden Uğurlu Diye Bilinir?

Halk arasında uçuç böceği ve gelin böceği adlarıyla da taranan, genellikle kırmızı üstüne siyah benekli kanat örtüleri cilalanmış gibi pırıl pırıl parıldıyan uğur böceğinin, böcek dünyasında çok ayrıcalıklı bir yeri vardır. Çocuklar onu renkli olduğu ve kolay yakalanabildiği için sever. Kızlar dahil hemen herkesin eline alabildiği tek böcektir. Dış görünümü hem renk hem şekil olarak mükemmeldir. Varlığı insana mutluluk duygusu verir. En önemli özelliği ise uğur getirdiğine, üzerine konduğu insanın dileklerinin gerçekleşeceğine inanılmasıdır.

Uğur böcekleri hangi ülkede neye iyi gelir, hangi isimle anılır?
Fransa’da hastanın üzerine konup sonra uçan uğur böceğinin hastalığı da beraberinde alıp götürdüğüne, İsveç’de eline uğur böceği konan genç kızın yakında evleneceğine inanılır. İngiltere’de uğur böceği bulmak o sene ürünün bol olacağı anlamına gelir. Bazı yerlerde uğur böceğinin benekleri yediden fazlaysa kıtlık, az ise üründe bolluk olacağını, bazı yerlerde de üzerindeki benek sayısının insanın ne kadar çocuk veya para sahibi olacağını gösterdiğine inanılır.

Bu şirin böcek birçok kültürde “uğur böceği” anlamına gelen isimlerle anılırken, Fransızlar ona “İyi Tanrı’nın yaratıkları” veya “Bakirenin inekleri”, Almanlar “Mary’nin böcekleri”, Ruslar “Tanrı’nın ineği”, DanimarkalIlar “Mary’nin tavuğu”, İrlandalIlar “Tanrı’nın küçük ineği” anlamına gelen isimler vermişlerdir. Yunanlılar’da ise paskalya zamanında leylakların açmasıyla ortaya çıktıklarından o isimle (paschalitsa) anılırlar.

Uğur Böceğine Şarkılar
Türkiye’de böcekle ilgili “uç uç böcecik, annen sana terlik pabuç alacak” şeklinde çocukların söylediği şarkı, Rusya’da “uç uç göklere bize ekmek getir”, Danimarka’da ise “uç uç Tanrı’nın cennetine bize güzel havalar getir” şeklindedir. İngilizce’de çocuklar tarafından bugün bile söylenen “uç uç uğur böceği – evine uç – çocuklarından ismi Ann olan hariç hepsi gitti – o da kızartma tavasının altında” şeklindeki ortaçağ folklorundan kalma şiirde ise üzümler toplandıktan sonra bağlar yakılıp temizlenirken uğur böceklerinin uçarak kaçtıkları, yumurtadan çıkan çocukların (larvaların) kaçışarak etrafa dağıldıktan ancak evin (kozanın) asmaya yapışık kalarak yandığı anlatılır.

Uğur böceğinin, uğur, şans ve bereket ile ilişkisinin kökü Kuzey Avrupa’ya, İskandinavya’da mitolojik tanrıların yaşadığına inanılan çağlara kadar gider. Asırlar sonra Hıristiyanlık birçok batıl inançta olduğu gibi uğur böceği inancını da kendi zamanına monte ederek, kendi hikâyesini yarattı. İskandinav mitolojisinde bereket Tanrıçası “Frejya”, Hıristiyanlıkta “Virgin Mary”e (Bakire Meryem), böceğin “Freyjuhaena” olan ismi de “Lady’s bird / bug”a dönüştü.

Uğur Böceği Efsaneleri Nereden Geliyor?
Efsanenin Hıristiyan versiyonunda ortaçağ Avrupa’sında böcekler ürünlere büyük zarar verirken, Katolik çiftçiler Bakire Meryem’e yardım için dua eder. Kısa bir süre sonra uğur böcekleri ortaya çıkarak başbelası böcekleri yok eder. Çiftçiler onlara uğurlu gelen bu böceklere zaman içinde “Ladybug” veya “Ladybeetles” (hanımın böceği) demeye başlarlar.

Uğur böceğinin uğuru ile ilgili daha yakın zamanlara ait ve belgelere dayanan bir hikâye daha vardır. 1883 yılında ABD’nin Kaliforniya eyaletinde büyük bir felaket meydana gelmişti. Avustralya’dan gelen bir kabuklu bit hızla yayılarak çeşitli turunçgiller yetiştirilen bahçeleri mahvetmişti. Hiç bir şeyin yarar sağlayamaması üzerine bu kabuklu bitin anavatanındaki doğal düşmanı araştırıldı ve sonuçta yüz yirmi adet uğur böceği getirildi. Alman araştırmacı Albert Koebele’nin yürüttüğü bu çalışma sonucu 1892 yılında tüm bahçeler kabuklu bitten temizlenebildi. KaliforniyalI çiftçileri kurtaran bu böcek, güzel dış görünümünün de etkisiyle çok sevilmiş ve herkes tarafından uğurlu kabul edilmiştir.

Bu güzel, sevimli, masum görünümlü böceğin uğuru ile ilgili hikâyelerin hemen hepsi onun avcılığım anlatır. Uğur böceğinin avcılığı daha larva halindeyken başlıyor. Yumurtalarım terk eden larvaların her biri ayrı bir yöne uzaklaşırken yol üzerinde rastladıkları her şeyin tadına bakıyorlar. Yaprak biti kolonisine rastladıklarında ise ısırıp özsularım emiyorlar. Yaprak bitinin larvadan üç kat daha iri olması sonucu değiştirmiyor. Kısa yaşamı içinde her uğur böceği üç binden fazla yaprak bitini yok edebiliyor. Bitkilere böcek ilaçlan püskürtüp zararlıların yanında yararlı böcekleri de öldürmek yerine bir kaç uğur böceği koymak daha iyi sonuç verebiliyor.

Uğur böceklerinin zararlı bitlerle olan amansız savaşı o kadar meşhur olmuştu ki, 1999 yılında Eileen Collins kumandasında uzaya gönderilen uzay mekiğinde NASA tarafından planlanan deneylerden biri de yerçekimsiz ortamda kabuklu bitlerin uğur böceklerinden nasıl kurtulabileceklerinin incelenmesiydi. Sonuçta John, Paul, Ringo ve Geoıge adı verilen dört uğur böceği, yerçekimsiz ortamda da tüm kabuklu bitleri silip süpürmüşlerdi.

Uğur böceğinin beş bine yakın türü vardır. Çoğu türün kanat örtüleri kırmızı üstüne siyah beneklidir ama bazılarında tam tersine de rastlanır. Benek sayısı türlere göre değişir. Kırmızı noktalı siyah, siyah noktalı sarı, sarı noktalı siyah ve kahverengi hatta tamamen siyah görünümlü olanları da vardır. Tropiklerde mavi ve yeşil olanlarına rastlanabilir. Genel inanışın aksine uğur böceklerinin hepsi dişi değildir. Erkek ve dişileri vardır ama dışardan bakarak ayırt etmek mümkün değildir. Sadece birbiri üstünde iki uğur böceği görüldüğünde üsttekinin erkek olduğu söylenebilir.